การเจริญเมตตาแก่ตนเอง

ก่อนอื่นทั้งหมด เราควรเจริญเมตตาให้กับตนเองบ่อย ๆ ดังนี้

“ขอให้ข้าพเจ้ามีแต่ความสุข อย่าได้มีทุกเถิด”

“ขอให้เข้าเจ้าไม่มีเวร อย่าได้มีภัยกับผู้ใดเลย”

“ขอให้เข้าเจ้าดำรงชีวิตอยู่เป็นสุข...เถิด”

ถาม:  เราจะมีคำอธิบายเกี่ยวกับข้อความนี้อย่างไร

ตอบ: ภิกษุมีใจเมตตาแผ่ไปตลอดทิศ เหมือนเห็นใครผู้หนึ่งซึ่งเป็นที่รักที่ชอบใจ แล้วแสดงความรักออกไป การแผ่เมตตาไปถึงสัตว์ทั้งปวงก็เช่นเดียวกัน (อภิ.วิ.๓๕/๓๗๐)

เมตตาเจโตวิมุติที่แผ่ไปไม่เจาจงด้วยยินดี ๔ ประการ ดังนี้

      “สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงจงเป็นผู้
           (๑) ไม่มีเวร

          (๒) ไม่มีความหวาดกลัว

          (๓) ไม่มีความทุกข์

          (๔) มีความสุขในชีวิต

       ปาณะทั้งปวง ภูตทั้งปวง บุคคลทั้งปวง ผู้มีอัตภาพทั้งปวง จงเป็นผู้ไม่มีเวร ไม่มีความหวาดกลัว ไม่มีความทุกข์ และมีความสุขในชีวิตเถิด” (ขุ.ปุ.๓๑/๔๘๓)

นอกจากนี้  ยังมีข้อความที่ปรากฏในเมตตาสูตรว่า

      “ขอสัตว์ทั้งปวง จงเป็นผู้มีความสุข ความเกษม ความสำราญ เป็นต้น”

ถามว่า: ข้อความเหล่านี้ก็ขัดแย้งกันใช่ไหม เพราะมิได้ตรัสการเจริญเมตตาแก่ตนไว้

ตอบ: ข้อความเหล่านั้นไม่ผิดอะไรเลย เพราะตรัสโดยเป็นภาวนาถึงอัปปนา ส่วนการแผ่เมตตาแก่ตนว่า ให้เรามีความสุข เป็นต้น เป็นคำกล่าวโดยการทำตนเป็นพยานเท่านั้น

หากใครจะเจริญเมตตาแก่ตนโดยนัยดังกล่าวไป ๑๐๐ ปี หรือ ๑,๐๐๐ ปี อัปปนาก็ไม่เกิดขึ้นเลย แต่เมื่อเจริญเมตตาแก่ตนว่า ขอให้มีความสุขเป็นต้นนั้น เป็นความปรารถนาประโยชน์สุขแก่สัตว์อื่น ๆ ซึ่งเกิดขึ้นโดยการทำตนให้เป็นพยานว่า

“เรารักสุข เกลียดทุกข์ และอยากเป็นอยู่ ไม่อยากตาย เช่น เดียวกันกับสัตว์อื่น ๆ ด้วย”

บุคคลส่งจิตตามค้นไปตลอดทุกทิศ ก็ไม่สามารถพบคนรักยิ่งกว่าตนเองได้ คนอื่น ๆ ย่อมรักตัวเขามากกว่าใครทั้งนั้น เพราะฉะนั้น ผู้รักตนเองจึงไม่ควรทำร้ายผู้อื่นด้วย

พระโยคาวจร จึงควรแผ่เมตตาจิตให้แก่ตนก่อน เพื่อเป็นพยานแล้วจึงแผ่เมตตาภาวนาให้สะดวกแก่ผู้ที่รักที่ชอบใจที่เคารพเชิดชู เป็นอาจารย์หรือระดับอาจารย์ เป็นพระอุปัชฌาย์หรือระดับอุปัชฌาย์ของตน ควรระลึกถึงสาเหตุแห่งความรักความชอบใจ เช่น การให้ความช่วยเหลือและการพูดให้กำลังใจของท่านและสาเหตุแห่งความที่เคารพและเชิดชู มีศีลและสุตะของท่านเป็นต้น แล้วเจริญเมตตาไปโดยนัยว่า “ขอท่านจงมีความสุข อย่ามีความทุกข์เลย” เป็นต้น เมื่อเจริญไปเช่นนี้ อัปปนาย่อมสำเร็จอย่างแน่นอน

(คัดลอกจากหนังสือ คัมภีร์วิสุทธิมรรค สำหรับประชาชน)